Theo thăng trầm lịch sử gần một thế kỷ, dòng điện ảnh Viễn Tây là một trong những khuôn vàng thước ngọc của điện ảnh thế giới về nghệ thuật biểu đạt và phương thức tạo doanh thu. Nhưng trước hết, công chúng ưa chuộng là vì cảm xúc mà các cuốn phim này đem lại.

Phong cách

Công thức thực hiện điện ảnh Viễn Tây được cho là bắt nguồn từ văn chương kị sĩ với những chuyến phiêu lưu hào hùng trên lưng ngựa của những con người vô danh vào thiên nhiên hoang sơ kì bí. Tuy nhiên, cảm hứng nguyên thủy lại đi từ phong trào khai canh Bắc Mỹ những năm giữa thế kỷ XIX, mà nhân vật trung tâm là giới bình dân luôn ấp ủ hoài bão lập nghiệp trên thửa đất mang tên mình.

Khán giả bước vào thế giới Viễn Tây là chiêm ngưỡng không gian thiên nhiên rợn ngợp với những trận đấu súng long trời lở đất để bảo vệ những "nguyên lý sống". Thế giới Viễn Tây không phải lúc nào cũng phụng hiến cho công lý và danh dự, mà chẳng qua chuyển động quanh khát vọng sinh tồn, dù là trong thói đời đê tiện nhất. Ở đấy, con người dù bất kể thân phận nào đều không sống theo bản năng mà phải tập cách tồn tại bằng lý trí, sẵn sàng đạp đổ mọi khuôn mẫu để giữ bằng được sinh mạng, như Sergio Leone phát biểu, Viễn Tây nghĩa là "nơi tính mạng hoàn toàn vô giá trị".

Miền Viễn Tây chỉ toàn những vụ thanh toán đẫm máu giữa các băng đảng, với những tên du đãng huýt gió quay súng điệu nghệ và các vũ nữ si tình. Viễn Tây còn là nơi người ta đổ xô đi tìm vàng với khát vọng giàu sang và chạy trốn thế giới văn minh với những bản án thảm khốc. Bọn du thủ du thực vốn dĩ là những nông dân bị trào lưu công nghiệp hóa tước sạch sản nghiệp, phải mưu sinh bằng những công việc hèn mạt, cho nên chúng phải họp nhau lại để thực hiện những vụ cướp nhà băng kinh thiên động địa hoặc săn lùng lẫn nhau để tranh giải thưởng trên tờ truy nã.

Ngay từ khởi thủy, các nhà điện ảnh sơ khai đã đề xuất tính đối lập trong phương thức tạo hình phim Viễn Tây để đặc tả cuộc chinh phục tự nhiên vô cùng gian nan. Cảnh đầu phim luôn có một hoặc vài nhân vật dong ngựa từ phương xa (nơi mặt trời mọc) vào khu dân sinh, mà thường là thị trấn, để kết phim thì cũng bằng ấy nhân vật ruổi ngựa đi về phía hoàng hôn (ngầm chỉ Viễn Tây).

Nhạc nền cũng là điểm vô cùng đặc sắc trong phim Viễn Tây. Những thanh âm lúc trầm khi giáng, khi cực nhộn và có lúc buồn thảm, nhưng đa số là không lời. Vì thế, hầu hết phần nhạc phim Viễn Tây đều có số phận riêng và được công chúng nhắc nhớ lâu hơn bản điện ảnh. Trong các thập niên 1980-90, nhạc Viễn Tây trở thành phần không thể thiếu tại các vũ trường, tiệm cà phê, phòng hút... nhờ giai điệu du dương xen lẫn bỏng gắt rất thích hợp với thói quen tìm ảo giác của cư dân thành thị.

Sang đến cuối thập niên 1990, yếu tố cận chiến và lối dựng cảnh trong điện ảnh Viễn Tây được áp dụng trong một số dòng trò chơi điện tử dạng sơ khai nhất, và tới thập niên 2010 vẫn được các nhà đồ họa vi tính tiếp thu.

Trường phái